Het succes van de fietshelm wordt afgemeten door het aantal mensen dat een fietshelm draagt. Niet door het effect dat een fietshelm heeft op het verminderen aantal dodelijke fietsslachtoffers. Medisch specialisten struikelen weer over elkaar om overal verstand van te hebben. Het verschil tussen causaliteit en statistische relatie is voor hen niet relevant. Gammele observationele studies zijn voor deze medici voldoende relevant om via de nationale media wat extra status en aandacht te krijgen. Zolang je maar met een witte jas en een stethoscoop om je nek op de foto staat, is elke autoriteitsargument geldig. En de kick-back fee van de fietshelmfabrikanten is gelijk mooi meegenomen.
De medische oplossing komt direct voort uit de observatie: hersenletsel => geen fietshelm => helmplicht. De stijging van het aantal (fiets)gewonden en dodelijke slachtoffers onder fietsers in Den Haag in relatie tot gebrekkige fietsinfrastructuur, appende autobestuurders, steeds grotere en bredere auto’s en hoge snelheden van auto’s, wordt niet gelegd. Volgens onze omnisciente medici komt het vooral omdat fietsers geen helm dragen….
Ook het feit dat er meer gefietst wordt (en er dus ook meer mensen van hun fiets vallen), wordt genegeerd. Er is onlangs nog een groot onderzoek gepubliceerd waar geen relatie bleek tussen type fiets (mechanisch / elektrisch) en ongevallen. Per gereden kilometer is het aantal ongevallen per type zo goed als onveranderd. Door de elektrische fiets wordt er wel door meer mensen en over langere afstand gefietst. Vooral door ouderen. Een logische toename van het totaal aantal slachtoffers is dan te verwachten. Per gereden kilometer blijkt er echter helemaal niet veel aan de hand. Er is een absolute stijging maar geen relatieve stijging.
De toename van het aantal ongelukken komt vooral omdat er meer gefietst wordt én omdat infrastructuurmaatregelen om fietsen veiliger te maken achterblijft. De toename van ongelukken in den Haag komt ook omdat het aantal auto’s in Den Haag nog steeds toeneemt. Deze twee verkeerstromen komen in toenemende mate in conflict met elkaar. In zo’n conflict delft de fietser het onderspit. In uitvoering en budget prioriteert de gemeente Den Haag de autoverkeerstroom. De groei van het autoverkeer wordt zo wél gefaciliteerd. Als er dan een ongeluk is tussen fietser en auto, heeft de gemeente Den Haag nu dé oplossing (ondersteund door medici): een fietshelm.
Steden als Amsterdam en Utrecht kennen deze absolute stijging van fietsongelukken niet. Deze steden focussen op (nog) veiligere fietsinfrastructuur. Niet op helmpjes. Alleen in Den Haag, op rij weer de onveiligste fietsgemeente van heel Nederland, wordt de oplossing gevonden in nudgingcampagnes (Rustaaagh), fietshelmpjes en de mening van om aandacht verlegen medisch specialisten. “Victim blaming” als oplossing.
Tekst: Olivier V. op LinkedIn, Senior beleidsadviseur bij Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties