Op zoek naar het citaat van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk, kwam ik deze tekst tegen die ik schreef in mei 2008. Het was een bewerking van een eerdere versie uit 2006. Enkele jaren later kwam ik in contact met Janine Hogendoorn en zij had een plan opgesteld dat naadloos aansloot op mijn ideeën over fietsers belonen voor het feit dat ze fietsen. Bovendien heeft Janine de ‘skills’ die nodig zijn om een idee en plan om te zetten in een concreet werkende app. De Ring-Ring-app wordt nu als fietsstimulerings-app in veel gemeenten, waaronder Nijmegen, en regio’s ingezet om het fietsen te stimuleren en tegelijkertijd verbindingen tussen mensen, bedrijven en organisaties te leggen en te verstevigen.
Samenvatting: meer asfalt lost de dagelijkse files niet op. Meer fietsen wel. Belonen werkt beter dan straffen. Stimuleer mensen daarom om vaker de fiets te nemen met behulp van een beloningssysteem dat werkt via gps-registratie.
Filebestrijding door stimulering van het fietsgebruik
Een kosteneffectief beloningssysteem voor fietsers
Opgesteld door Jos Sluijsmans/Fietsdiensten.nl
Volgens de filosoof Peter Sloterdijk heeft ‘slechts één op de drie verkeersbewegingen direct te maken met de wereld van het werk, terwijl de tweede en derde behoren tot het groeiende universum van de lifestylemobiliteit in de ruimste zin des woords (weekendexcursies, boodschappenritjes, je dochter naar ballet brengen, theaterbezoek, slippertjes waarbij je van huis moet etc.)’ (Peter Sloterdijk: ‘Tractatus Philosophico-touristicus’, in Fietsen met Nietzsche, p.177).
Mobiliteit is dus meer en meer een luxe en geen noodzaak. Het betekent concreet dat als je zelf voor je werk onderweg bent en in de file staat, de automobilist voor je én de automobilist achter je niet voor zijn of haar werk in de file staat en misschien gewoon voor de lol onderweg is.
Uit onderzoek is bovendien gebleken dat 50% van alle autoritten slechts vijf kilometer of minder bedraagt. Deze afstand is binnen een uur te lopen of binnen twintig minuten te fietsen. Het is zeker geen afstand die altijd gebruik van een auto vereist.
Meer asfalt helpt niet
Politici, bestuurders en beleidsmakers zien meer wegen en verbreding van wegen nog steeds als de oplossing van fileproblemen. Toch kan zelfs het ministerie van Verkeer en Waterstaat geen voorbeelden geven van succesvolle filebestrijding door de aanleg van wegen of verbreding ervan. Erger nog: meer asfalt leidt al decennialang tot meer autoverkeer en meer en langere (en bredere!) files.
Minder auto’s wel
Op donderdag 10 april 2008 hebben de NS, Rabobank en de ANWB in Utrecht het plan ‘Nederland Bereikbaar’ gepresenteerd. Zij stellen hierin dat werkgevers snel maatregelen moeten nemen om minimaal 10% van hun werknemers uit de ochtend- en avondspits te halen. Als de verkeersdruk met 10% afneemt, zouden de files vrijwel verdwijnen (bron: de Volkskrant, 11 april 2008). Als iedereen die vijf dagen in de week met de auto naar zijn werk gaat, dit één keer in de veertien dagen niet doet en bijvoorbeeld de fiets neemt, is dat al 10%. Hopelijk zullen ook de werkgevers zelf het goede voorbeeld geven!
Belonen heeft invloed op gedrag
Verkeersdeskundigen zijn het erover eens dat meer fietsen en lopen dé oplossing is voor alle verkeersgerelateerde problemen. Het zijn betrouwbare vervoerswijzen. Ze leggen weinig beslag op de openbare ruimte, zijn milieuvriendelijk en verkeersveiliger dan auto’s. Fietsen en wandelen is bovendien gezond. En met name fietsen is energetisch zeer efficiënt.
De oplossing voor het fileprobleem moet naar mijn mening dan ook gezocht worden in het daadwerkelijk stimuleren van alternatieve vormen van vervoer. De fiets is om meerdere redenen het meest voor de hand liggende alternatief.
Maar hoe krijg je een deel of bepaald percentage van de autorijders uit de auto en op de fiets? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat gedrag meer wordt beïnvloed door gewenst gedrag te belonen, dan door ongewenst gedrag te bestraffen. Daarom moet er m.i. naast tolheffing of rekeningrijden voor auto’s een beloningsvorm komen voor fietsers. Het goede nieuws daarbij is dat zo’n beloningssysteem geen miljoenen hoeft te kosten.
Het beloningssysteem
Met de huidige gps-toepassingen is het technisch vrij eenvoudig om een tijd- en kilometerregistratie te realiseren. Het voordeel van die registratie is dat er geen grote infrastructurele investeringen gedaan hoeven te worden. De kosten ervan zijn dus relatief gering. Bedrijven als TomTom, V-tron en NXP zijn al een heel eind op weg met de ontwikkeling van dergelijke registratievormen. Alleen als het beloningssysteem succesvol is en veel mensen de fiets nemen in plaats van de auto, gaat het geld kosten. Is het systeem niet succesvol, dan blijven de kosten laag.
Hoe werkt het beloningssysteem?
Gps-toepassingen maken het mogelijk het aantal gefietste kilometers exact vast te stellen. Een fietser kan vervolgens beloond worden met een vast bedrag per kilometer. Of: iedere keer als een fietser een bepaald punt passeert, ontvangt hij of zij een bedrag op zijn bankrekening. De beloning kan gedifferentieerd worden naar tijdstip, bijvoorbeeld in of buiten de spits, of naar het reeds gereden aantal kilometers, bijvoorbeeld de eerste duizend kilometer 20 cent per kilometer en daarna 10 cent per kilometer.
Het totaalbedrag op een dag kan tot een bepaald limiet beperkt worden. Misbruikers worden voor een jaar of langer uitgesloten van de ontvangst van betalingen.
Eventuele kosten voor de deelnemers, bijvoorbeeld inschrijvingskosten en/of de aanschaf van een registratieapparaat, worden via het beloningssysteem terugverdiend. Van tevoren moet duidelijk zijn wanneer de kosten eruit zijn en de daadwerkelijke beloning begint.
Wat kost het beloningssysteem?
In de regio Haaglanden draait een pilot van het project ‘Spitsmijden’ waarin automobilisten beloond worden als zij niet in de spits met hun auto naar het werk gaan. Uit het project blijkt dat een bedrag van 3 euro voldoende is om mensen te bewegen de spits te mijden. Een bedrag tussen de 3 en 5 euro zal naar verwachting ook voldoende zijn om mensen te bewegen vaker de fiets te nemen. Als je 10.000 fietsers wilt belonen met maximaal 5 euro per etmaal, dan kost dat 50.000 euro per etmaal x 240 dagen is 12 miljoen euro per jaar.
Laten we de gemeente Nijmegen, die kampt met dagelijkse files voor de Waalbrug, als voorbeeld nemen. Als die het fietsstimuleringsplan uit kostenoverwegingen beperkt tot 500 geselecteerde mensen die de auto inruilen voor de fiets, dan gaat het om 500 x 5 x 240 = 600.000 euro per jaar. Dan rijden er dagelijks 500 auto’s minder per dag over de Waalbrug. Beperkt de gemeente het project tot 500 spitsrijders, dan zijn de huidige files grotendeels opgelost.
Wat kost bijvoorbeeld het transferium bij Nijmegen?
Bij het tijdelijke transferium in Ressen, bij Nijmegen, kan de automobilist zijn auto parkeren om vervolgens de bus naar Nijmegen te nemen. Het is geschikt voor maximaal 210 auto’s. Inmiddels is hierin al een bedrag van ongeveer 2,5 miljoen euro in geïnvesteerd. Let wel, deze kosten voor het transferium worden ook gemaakt als er nul automobilisten gebruik van maken. Dit terwijl het fietsbeloningssysteem alleen geld kost als er daadwerkelijk gebruik wordt gemaakt van de fiets. Pas je het systeem toe op 210 fietsers, en beperk je de beloning tot 5 euro per etmaal voor maximaal 240 dagen per jaar, dan kost dat 252.000 euro per jaar. De cijfers spreken voor zichzelf.
Financiering
De financiering zal voor een deel van de kant van de (semi)overheid moeten komen, zoals gemeente, regionale organisaties, provincie en het rijk.
Maar ook andere partijen hebben baat bij meer fietsers en minder autoverkeer. Als we nogmaals naar Nijmegen kijken: volgens cijfers van EVO en TLN kostte de file voor de Waalbrug de vervoerswereld in 2006 ongeveer 266.000 euro (bron: Bart van Moorsel, TLN Oost Nederland). In principe zou dit bedrag beschikbaar moeten zijn voor het Filebestrijdings-/Fietsstimuleringsplan als de files ermee worden opgelost.
Ook het overige bedrijfsleven, MKB en industrie in de stad ondervindt schade van de files en zou een bijdrage moeten leveren aan de oplossing.
Fietsstimulering in heel Nederland
Maatschappelijke winst
Los van filebestrijding moet het gebruik van de fiets ook gestimuleerd worden vanwege de maatschappelijke winst. Volgens gegevens van de gemeente Nijmegen maken op dit moment ongeveer 6.000 fietsers per etmaal gebruik van de Snelbinder (een fietspad over de Waal, naast de spoorbrug) en de Waalbrug. Stel dat je dit met het beloningssysteem kunt opvoeren tot 10.000 fietsers. Dat kan alleen maar positieve gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit, de volksgezondheid en de leefbaarheid van de stad in het algemeen. Dus zelfs als deze mensen nooit met de auto over de Waalbrug rijden en luchtvervuiling en files veroorzaken, is de maatschappelijke winst al enorm.
Zorgverzekeraars investeren veel geld om mensen meer aan het bewegen te krijgen. Meer bewegen bevordert de gezondheid en vermindert de gezondheidskosten. Een financiële ondersteuning in de vorm van premiekorting voor mensen die een x-aantal kilometers per jaar fietsen, lijkt voor de hand liggend en lonend.
De overheid (Masterplan fiets, Fietsberaad etc.) en maatschappelijke instellingen (Fietsersbond, ANWB) beperken de aandacht voor het fietsen tot zaken als infrastructuur, stalling, diefstal, fiets van de zaak etc. Hoe belangrijk ook, voor het verbeteren van de fiets zelf is weinig aandacht. Men gaat ervan uit dat er aan de fiets, een product van meer dan 100 jaar oud, weinig meer te verbeteren valt. De fietsgebruiker ervaart echter dagelijks nog vele tekortkomingen. De hedendaagse fiets is nog onvoldoende mee geëvolueerd met de groeiende mogelijkheden die de techniek biedt. Ontwikkelaars, techneuten en marketingmensen zijn ervan overtuigd dat er nog veel mogelijkheden zijn voor verbeteringen.
Conclusie
Het belonen van fietsers voor het feit dat ze fietsen creëert een ‘win-win-win-win-winsituatie’. Het bestrijdt files en verbetert de bereikbaarheid, het bevordert de luchtkwaliteit en leefbaarheid, het is relatief goedkoop en het is goed voor de gezondheid van de (nieuwe) fietser.
Nijmegen, 15 mei 2008
Dit is een idee van Jos Sluijsmans/Fietsdiensten.nl.
Niets uit dit plan mag gekopieerd of gepubliceerd worden zonder bronvermelding